سرطان معده زمانی پدید می آید که سلول های موجود در بخش های مختلف معده، روند رشد و تقسیم طبیعی خود را از دست داده و به صورت غیرطبیعی تکثیر می شوند. این بیماری می تواند در هر نقطه ای از معده شکل بگیرد، با این حال بیشتر تومورها از لایه غده ای واقع در سطح داخلی معده آغاز شده، که اصطلاحاً آدنوکارسینوم معده یا سرطان معده نام دارد.
در کنار این نوع شایع، برخی از انواع نادرتر سرطان معده نیز وجود دارند که شامل کارسینومای سلول کوچک، لنفوم، تومورهای نورواندوکرین و همچنین تومورهای استرومای دستگاه گوارش می شوند.
در سالهای اخیر، شیوع سرطان معده در ایران بهطور چشمگیری افزایش یافته و این بیماری به یکی از نگرانیهای مهم حوزه سلامت تبدیل شده است. بسیاری از بیماران در مراحل پیشرفته بیماری به پزشک مراجعه میکنند که شانس درمان را کاهش میدهد. به همین دلیل، آگاهی عمومی، غربالگری بهموقع و اصلاح سبک زندگی میتواند نقش کلیدی در کنترل و کاهش موارد ابتلا ایجا کند.
علائم و نشانه های درد سرطان معده
از رایج ترین علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد یا سوزش در ناحیه شکم
- تجربه سوزش معده یا سوء هاضمه (ترش کردن)
- احساس سیری و پری حتی پس از خوردن مقدار کمی غذا
- حالت تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها و یا کاهش وزن بی دلیل
- بزرگ شدن یا تورم شکم
- خستگی یا ضعف غیرقابل توضیح
- وجود خون در استفراغ
- مدفوع سیاه رنگ

مقایسه ی درد سرطان معده با درد غیر سرطانی
ویژگی درد | درد سرطان معده | درد غیرسرطانی معده (مثل زخم، ورم معده، سوءهاضمه) |
---|---|---|
طول مدت درد | مزمن، هفتهها تا ماهها | معمولاً کوتاهمدت یا دورهای |
پاسخ به دارو | معمولاً به داروهای ضداسید پاسخ نمیدهد | معمولاً با داروهای معده بهبود مییابد |
شدت و نوع درد | درد مبهم، فشارنده یا گاهی سوزشی؛ بدون الگوی مشخص | اغلب سوزشی یا گرسنگیمانند، معمولاً با غذا بدتر یا بهتر میشود |
محل درد | قسمت بالای شکم (اپیگاستر)، گاهی با انتشار به پشت | همان ناحیه، ولی با مشخصههایی واضحتر و قابل پیشبینیتر |
زمان شروع درد | بدون ارتباط واضح با غذا | معمولاً قبل یا بعد از غذا شدت میگیرد |
علائم همراه | کاهش وزن، بیاشتهایی، تهوع مداوم، احساس سیری زودرس، کمخونی، گاهی استفراغ خونی | نفخ، ترش کردن، گاز معده، گاهی تهوع سبک |
سن شایع | بیشتر در افراد بالای ۴۰ تا ۵۰ سال | در هر سنی ممکن است، بخصوص جوانترها |
وضعیت عمومی بیمار | به تدریج تحلیل میرود، ضعف عمومی دارد | وضعیت عمومی بیمار خوب است |
مدفوع سیاه یا خون در مدفوع | ممکن است وجود داشته باشد (نشانه هشدار) | معمولاً وجود ندارد یا در زخمها گاهبهگاه دیده میشود |
علل بروز سرطان معده
عوامل متعددی وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند، از جمله:
- مصرف دخانیات
- سن بالاتر از ۶۰ سال
- ابتلا به عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری
- رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد غذاهای دودی، شور و ترشیجات و کمبود میوه و سبزیجات تازه
- مصرف نوشیدنی های الکلی
- اضافه وزن یا چاقی شدید
- کم خونی پرنیشیوز (کاهش گلبول های قرمز خون)
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان معده
- التهاب مزمن معده (گاستریت مزمن)
- جراحی برداشتن بخشی از معده به دلیل زخم (معمولاً پس از گذشت ۲۰ سال)
- ابتلا به برخی بیماری های ارثی مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی، سندرم لینچ، سرطان معده منتشر ارثی، یا پولیپوز آدنومای معده و قسمت ابتدایی آن (GAPPS)

تشخیص سرطان معده چگونه است؟
در صورتی که پزشک بر اساس معاینات و علائم شما مشکوک به سرطان معده شود، برای بررسی بیشتر آزمایش های تکمیلی را تجویز خواهد کرد. مهم ترین روش تشخیصی سرطان معده، آندوسکوپی یا همان گاستروسکوپی می باشد.
در این روش، پزشک برای دریافت تصاویر دقیق از دستگاه گوارش بیمار، یک لوله باریک و انعطاف پذیر که در انتهای آن دوربین کوچکی نصب شده (آندوسکوپ) را از راه دهان وارد بدن کرده و پس از عبور از گلو و مری، به سمت معده هدایت می کند. در صورت مشاهده ناحیه مشکوک در معده، نمونه کوچکی از بافت معده برداشته می شده (بیوپسی) تا در زیر میکروسکوپ بررسی گردد. گاهی ممکن است از اندوسکوپی و سونوگرافی به صورت همزمان استفاده شود. در این حالت سر آندوسکوپ یک پروب سونوگرافی قرار دارد و تصاویر دقیق تری از معده بیمار ثبت می کند.
پس از تشخیص سرطان معده
دریافت خبر ابتلا به سرطان معده می تواند باعث شوک، ناراحتی، اضطراب یا سردرگمی شود. این واکنش ها کاملاً طبیعی هستند؛ هر فردی پس از تشخیص بیماری سرطان معده یا مری به شکل متفاوتی واکنش نشان می دهد. قطعاً این دوره، بسیار دشوار و چالش برانگیز خواهد بود، اما برخی افراد، با پذیرفتن بیماری خود به روند عادی زندگی روزمره ادامه می دهند.
صحبت در مورد گزینه های درمانی با پزشکان، خانواده یا دوستان بسیار مهم است. هر پرسشی را مطرح کرده و تا جای ممکن، اطلاعات بیشتری کسب نمایید. تصمیم گیری در مورد فرآیند درمان، مدیریت و زندگی با این بیماری کاملاً به خواست و نیاز شما بستگی دارد.
تعیین مرحله بیماری (Staging)
پس از تشخیص سرطان معده، برای بررسی میزان گسترش تومور و تعیین مرحله بیماری، یک یا چند آزمایش زیر تجویز می شود:
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
- پت اسکن
- لاپاراسکوپی
- نمونه برداری آندوسکوپیک
- آزمایش های مولکولی برای بررسی ویژگی های ژنتیکی تومور

روش های درمان سرطان معده
درمان اصلی سرطان معده معمولاً جراحی سرطان معده است، که در آن -با توجه به وضعیت بیمار- ممکن است کل معده یا بخشی از آن برداشته شود (گاسترکتومی کامل یا جزئی). برای کاهش اندازه تومورهای بزرگ تر و همچنین کاهش احتمال بازگشت سرطان، معمولاً چند جلسه شیمی درمانی قبل و بعد از جراحی انجام می شود.
درمان های حمایتی
در برخی موارد، ممکن است پزشک مسأله درمان های حمایتی یا تسکین دهنده را با شما در میان بگذارد. هدف از این درمان، افزایش کیفیت زندگی بیمار با کاهش علائم سرطان است. درمان های حمایتی غالباً به کنترل درد، بهبود و مدیریت علائم و همچنین کاهش پیشرفت بیماری کمک کرده و معمولاً شامل رادیوتراپی، شیمی درمانی یا سایر داروها و روش های حمایتی دیگر می شوند.
تیم درمانی
با توجه به روش درمانی مناسب شما، تیم درمانی سرطان معده شامل چند پزشک با تخصص مختلف می شود:
- پزشک عمومی (GP): سلامت کلی شما را زیر نظر شته و فرآیند درمان را با سایر پزشکان هماهنگ می کند.
- متخصص گوارش: بیشترین تجربه را در تشخیص و درمان بیماری های دستگاه گوارش دارد.
- جراح گوارش فوقانی: در زمینه عمل های جراحی برای دستگاه گوارش فوقانی، از جمله معده، تخصص دارد.
- پزشک متخصص پرتودرمانی (رادیوتراپی): در صورت لزوم، پرتودرمانی را تجویز و پیگیری می کند.
- پزشک آنکولوژیست (شیمی درمانی): درمان دارویی یا شیمی درمانی را برنامه ریزی کرده و بر اجرای آن نظارت دارد.
- پرستار ویژه سرطان: در همه مراحل درمان همراه شما است، توضیحات لازم را ارائه داده و پشتیبانی احساسی و اطلاعاتی شما را بر عهده دارد.
- سایر اعضای تیم مراقبت: افرادی مانند کارشناس مددکاری اجتماعی، داروساز و مشاوران روانشناسی هم می توانند برای پشتیبانی بیشتر وارد تیم شما شوند.
پیشگیری از سرطان معده
برای کاهش خطر سرطان معده، اقدامات زیر توصیه می شود:
- ترک سیگار
- کاهش مصرف غذاهای دودی، شور یا ترش
- افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات تازه در رژیم غذایی
- درمان به موقع عفونت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
پیش بینی روند بیماری سرطان معده
چشم انداز بهبود یا پیش آگهی سرطان معده در هر فرد، به چند عامل مهم مثل نوع و مرحله سرطان، سن فرد هنگام تشخیص و وضعیت کلی سلامت بیمار بستگی دارد. اگر سرطان معده در مراحل اولیه و پیش از گسترش تشخیص داده شود، نتیجه درمان بسیار امیدوارکننده بوده و حتی احتمال درمان کامل وجود دارد.
اما نکته مهم این است که بسیاری از افراد تا زمانی که بیماری پیشرفت نکرده علائم خاصی نداشته و یا نشانه ها بسیار مبهم هستند. به همین دلیل، معمولاً سرطان معده در مراحل پیشرفته تشخیص داده شده و در این شرایط، کنترل و درمان بیماری دشوارتر خواهد بود.
منبع:cancer.org.au