فتق بیماری شایعی است که در آن، بخشی از یک اندام بدن از جای خود خارج شده و از دیوار حفره ای که آن را دربر گرفته عبور می کند. از آنجایی که امکان بهبود خود به خود این عارضه وجود ندارد، اغلب برای درمان فتق پزشک متخصص جراحی را به شما پیشنهاد می دهد. به این دلیل که، جراحی مؤثرترین روش درمان فتق است. به همین علت ما در این مقاله تصمیم داریم شما را با بیماری فتق، جراحی فتق، انواع جراحی و دوران نقاهت بعد از عمل فتق آشنا کنیم.
چرا به جراحی فتق نیاز داریم؟
تقریباً تمامی انواع فتق به نوعی درمان جراحی نیاز دارند. اصلاح سبک زندگی مانند: تغییر رژیم غذایی یا انجام حرکات ورزشی، قادر به ترمیم آسیب ایجاد شده در بدن نبوده و عدم درمان فتق منجر به تشدید علائم خواهد شد. این امر در فتق کشاله ران بیشتر است؛ زیرا درد و فشار نه تنها هنگام فعالیت های بدنی شدید بیشتر می شود، بلکه حتی واکنش ساده ای مثل سرفه یا عطسه نیز می تواند بیمار را به زانو درآورد!
چند نوع فتق داریم؟
فتق شکمی زمانی رخ می دهد که بافت های درون شکم از طریق یک ضعف یا پارگی در عضلات دیواره شکم به سمت بیرون حرکت کنند. از میان فتق های شکمی، فتق نافی (که در اطراف ناف ایجاد می شود) و فتق برشی (که معمولاً در محل جراحی های قبلی نمایان می گردد)، رایج ترین فتق هایی بوده که بهترین راه درمانشان جراحی است.
فتق کشاله ران یا اینگوینال، از دیگر انواع رایج فتق است که طی آن، بخشی از روده یا بافت چربی از کانال مغبنی در کشاله ران بیرون می زند. احتمال ابتلا به این نوع فتق در مردان بسیار بیشتر از زنان است؛ به طوری که یک چهارم مردان در طول عمر خود با آن مواجه می شوند.
از انواع دیگر این بیماری می توان به فتق هیاتال یا پاراآزوفاژیال اشاره کرد که در آن، بخشی از معده یا ارگان های دیگر شکم وارد حفره قفسه سینه می شوند.
انواع جراحی فتق کدامند؟
رایج ترین انواع جراحی فتق شامل جراحی باز (سنتی) یا جراحی بسته (لاپاروسکوپیک)می شوند. و مناسب ترین نوع جراحی با توجه به نوع فتق و اندازه آن تعیین خواهد شد. هر دو روش جراحی فتق تحت بیهوشی کامل انجام می شوند. به طور کلی، در شرایطی که فتق خیلی کوچک یا بسیار بزرگ باشد، جراحی باز کاربرد بیشتری دارد. فتق هایی با اندازه متوسط، اغلب با جراحی لاپاروسکوپیک قابل درمان هستند.
جراحی فتق به روش لاپاروسکوپیک
در روش لاپاروسکوپیک، معمولاً سه تا چهار برش کوچک (کمتر از 5/1 سانتی متر) در پهلوی دیواره شکم ایجاد شود. از طریق یکی از این برش ها، لوله نازک مجهز به چراغ و دوربین (لاپاراسکوپ) وارد شکم می شود. جراح برای داشتن دید بهتر از اندام های داخلی و محل دقیق فتق، ابتدا فضای شکم را با گاز دی اکسید کربن باد می کند. سپس سوراخ یا نقص فتق با یک لایه مش (مانند یک پینه) پوشیده شده و با منگنه های مخصوص یا ابزار دیگر ثابت می ماند.
این عمل، معمولاً نیاز به یک شب بستری در بیمارستان داشته و جهت کنترل درد، داروهای مسکن بین سه تا پنج روز تجویز می شود. تا دو هفته پس از عمل، از بلند کردن اجسام سنگین تر از نه کیلوگرم بپرهیزید. یک تا دو هفته پس از عمل -با توجه به نوع شغل- قادر به بازگشت به کار خود هستید. اغلب بیماران، بعد از یک ماه، به طور کامل بهبود یافته و به زندگی عادی خود بر می گردند.
جراحی فتق به روش باز
در جراحی باز، اندازه برش، کاملاً به اندازه فتق بستگی دارد. فتق های کوچک، گاهاً تنها با یک برش حدود یک و نیم سانتی متری قابل ترمیم هستند. در این روش نیز، از مش مخصوص به عنوان تقویت کننده دیواره شکم استفاده می شود. البته، در موارد فتق های بسیار کوچک، بخیه به تنهایی کافی است. به منظور کاهش احتمال بازگشت فتق و تقویت محل جراحی در اغلب جراحی های فتق، از مش های مصنوعی یا بیولوژیکی استفاده می شود. استفاده از مش، فشار بر ناحیه دوخته شده را کاهش داده و احتمال عود بیماری را به حداقل می رساند.
جراحی فتق هیاتال
در اکثر موارد، درمان فتق هیاتال از طریق جراحی لاپاروسکوپیک امکان پذیر است. در این روش، نخست، معده راه یافته به سمت قفسه سینه، به جای صحیح خود در شکم باز گردانده شده و سپس سوراخ موجود در دیافراگم ترمیم می گردد. در ادامه، با پیچیدن معده به دور انتهای مری، ساختاری شبیه به یک دریچه ایجاد می شود که علاوه بر عبور راحت غذا به داخل معده، از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می کند.
رعایت رژیم غذایی نرم و آبکی به مدت دو هفته پس از عمل ضروری است. بازگشت به کار نیز، بسته به شغل بیمار، معمولاً یک تا دو هفته بعد از جراحی امکان پذیر خواهد بود.
عوارض جراحی فتق
در موارد نادر، امکان برگشت مجدد فتق وجود دارد. تقریباً نیمی از بیماران پس از جراحی فتق با تجمع مایع زیر پوست به نام سرما (Seroma) روبرو می شوند که به شکل یک تورم یا برآمدگی قابل مشاهده است. معمولاً این مایع اضافی طی دو تا سه ماه به تدریج جذب شده و خود به خود از بین می رود.
مراقبت های بعد از عمل فتق
مراقبت مناسب از محل برش های جراحی تأثیر بسزایی در روند بهبود و موفقیت درمان خواهد داشت. سهل انگاری، خطر بروز عفونت را افزایش داده و باعث بروز عوارض جدی تری خواهد شد. در ادامه، نکاتی مهم برای مراقبت از محل برش های جراحی ذکر شده است:
- بهداشت: پیش از تماس دست با ناحیه زخم یا اطراف آن و همین طور بعد از تعویض پانسمان قدیمی، دست های خود را با دقت بشویید.
- حمام کردن: تا زمانی که بخیه، منگنه، چسب استری-استریپ یا چسب های دیگر بر روی زخم باقی مانده است، از حمام های طولانی خودداری کنید. دوش گرفتن ایرادی ندارد، اما حتماً اطراف زخم باید به آرامی شست و شو داده شود.
- تعویض پانسمان: زمان و نحوه تعویض پانسمان را با توجه به توصیه های پزشک انجام دهید.
- ترشحات زخم: وجود مقدار کمی ترشح بر روی پانسمان طبیعی است؛ اما در صورت خونریزی پانسمان، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
- استری-استریپ: نوار استری-استریپ خود به خود و معمولاً طی هفت تا ده روز بعد از عمل جدا می شوند. از کندن آن ها به شدت خودداری کنید.
- پوشش چسبی: اگر زخم شما با نوعی چسب مخصوص پوشانده شده، مانند استری-استریپ باید منتظر باشید تا تدریجاً این پوشش به صورت طبیعی به شکل پوسته پوسته جدا شود.
- لباس: از پوشیدن لباس های تنگ یا با بافت خشن که می تواند سبب اصطکاک در ناحیه جراحی شود، خودداری کنید.
- پوشش زخم: از قرار گرفتن محل زخم در معرض نور مستقیم خورشید (به ویژه پس از شروع تشکیل پوست جدید) بپرهیزید.
معمولاً برای بهبود کامل محل جراحی به چهار تا شش هفته زمان نیاز است. در هفته های اول ممکن است جای زخم نسبت به اطراف، پررنگ تر و سفت تر به نظر برسد اما با گذشت زمان به تدریج محو تر خواهد شد.
منابع: verywellhealth، yalemedicine
