یکی از سوالات رایج و مهمی که مطرح میشود، در مورد “سرطان معده خوشخیم” است. در ابتدا باید یک نکته بسیار مهم را روشن کنیم: اصطلاح “سرطان خوشخیم” از نظر پزشکی یک عبارت متناقض و اشتباه است. کلمه “سرطان” به طور ذاتی به معنای یک تومور بدخیم با قابلیت رشد و تهاجم به بافتهای دیگر است.
عبارت صحیح برای توصیف تودههای غیرسرطانی در معده، “تومور خوشخیم معده” یا “پولیپ خوشخیم معده” است. این تومورها مجموعه‌ای از سلولهای غیرطبیعی هستند که رشد می‌کنند، اما برخلاف سرطان، به بافتهای اطراف حمله نمی‌کنند و به سایر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند (متاستاز نمی‌دهند). اگرچه این توده‌ها خوشخیم هستند، اما شناخت انواع آنها، علائم احتمالی و روشهای درمانی‌شان اهمیت زیادی دارد، زیرا برخی از آنها میتوانند در آینده پتانسیل سرطانی شدن داشته باشند. این مقاله یک راهنمای تصویری کامل برای آشنایی با این ضایعات و روش درمان هرکدام است.
عکس انواع تومورها و پولیپهای خوشخیم معده
۱. پولیپهای هایپرپلاستیک (Hyperplastic Polyps)
این‌ها شایعترین نوع پولیپهای معده هستند و اغلب در افرادی که دچار ورم معده (گاستریت) ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند، دیده میشوند. پتانسیل سرطانی شدن آنها بسیار پایین است.
-درمان پولیپ هایپرپلاستیک:
درمان علت زمینهای: قدم اصلی، درمان عاملی است که باعث التهاب شده. اگر عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود داشته باشد، درمان آن با آنتیبیوتیک اغلب باعث کوچک شدن یا از بین رفتن کامل این پولیپها میشود.
برداشتن پولیپ (پولیپکتومی): پولیپهای هایپرپلاستیک بزرگتر از ۱ سانتیمتر باید در حین آندوسکوپی برداشته شوند، زیرا احتمال دیسپلازی (تغییرات پیشسرطانی) در آنها کمی بیشتر است. پولیپهای کوچکتر معمولاً فقط تحت نظر گرفته میشوند.
۲. پولیپهای غدد فوندیک (Fundic Gland Polyps)
این نوع پولیپها در بخش فوندوس (طاق معده) یافت میشوند و اغلب متعدد هستند. بروز آنها ارتباط بسیار نزدیکی با مصرف طولانیمدت داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مانند امپرازول دارد. پتانسیل سرطانی شدن آنها بسیار بسیار پایین است.
-درمان پولیپ غدد فوندیک:
-عدم نیاز به درمان: در اکثر موارد که این پولیپها کوچک و پراکنده هستند و به دلیل مصرف داروهای PPI ایجاد شدهاند، نیاز به هیچ درمانی ندارند. پزشک ممکن است توصیه کند در صورت امکان، مصرف داروی PPI تعدیل یا قطع شود.
-برداشتن و پیگیری: پولیپهای بزرگتر از ۱ سانتیمتر یا مواردی که ظاهر غیرمعمولی دارند، برای بررسی بیشتر برداشته میشوند. در موارد بسیار نادری که این پولیپها با سندروم‌های ژنتیکی مرتبط باشند، نیاز به نظارت و آندوسکوپی‌های منظم وجود دارد.
۳. آدنوم معده (Gastric Adenoma)
آدنوم‌ها تومورهای خوش‌خیمی هستند که از بافت غده‌ای معده منشأ می‌گیرند، اما اهمیت آنها بسیار بیشتر از سایر پولیپ‌هاست. آدنوم‌ها به عنوان ضایعات پیشسرطانی در نظر گرفته میشوند و پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به سرطان معده دارند.
-درمان آدنوم معده:
-برداشتن کامل و فوری: درمان استاندارد و ضروری برای تمام آدنوم‌های معده، برداشتن کامل آنها از طریق پولیپکتومی در حین آندوسکوپی است. این کار برای جلوگیری از پیشرفت آن به سمت سرطان حیاتی است.
-پیگیری دقیق: پس از برداشتن آدنوم، بیمار باید تحت نظارت قرار گیرد و معمولاً یک آندوسکوپی پیگیری (مثلاً یک سال بعد) برای اطمینان از عدم بازگشت یا ایجاد ضایعات جدید، توصیه میشود.
۴. لیومیوم (Leiomyoma)
لیومیوم‌ها تومورهای خوش‌خیمی هستند که از بافت عضلانی صاف دیواره معده رشد می‌کنند. این‌ها تومورهای زیرمخاطی (submucosal) هستند، به این معنی که در زیر لایه داخلی معده قرار دارند و مخاط روی آنها معمولاً طبیعی است. پتانسیل سرطانی شدن آنها بسیار پایین است.
-درمان لیومیوم:
-نظارت: لیومیوم‌های کوچک (معمولاً کمتر از ۲ سانتیمتر) و بدون علامت، نیاز به درمان ندارند و فقط از طریق آندوسکوپی‌های دوره‌ای تحت نظر گرفته میشوند.
-برداشتن تومور: در صورتی که تومور بزرگ شود (بزرگتر از ۵ سانتیمتر) یا باعث ایجاد علائمی مانند درد یا خونریزی شود، برداشتن آن توصیه میشود. بسته به اندازه و محل، این کار ممکن است از طریق روشهای پیشرفته آندوسکوپیک یا جراحی انجام شود. نمونهبرداری دقیق برای رد کردن احتمال تومور بدخیم GIST ضروری است.
۵. لیپوم (Lipoma)
لیپوم‌ها تومورهای خوشخیم نادری هستند که از سلولهای چربی در دیواره معده ایجاد میشوند. این تومورها نیز زیرمخاطی بوده و پتانسیل سرطانی شدن آنها تقریباً صفر است.
-درمان لیپوم:
-عدم نیاز به درمان: از آنجا که لیپوم‌ها همیشه خوشخیم و معمولاً بدون علامت هستند، تقریباً هرگز نیاز به درمان ندارند. پزشک صرفاً وجود آن را ثبت کرده و تحت نظر می‌گیرد.
-برداشتن در موارد نادر: تنها در صورتی که لیپوم به اندازه بسیار بزرگی برسد و باعث ایجاد انسداد یا خونریزی شود (که بسیار نادر است)، برداشتن آن از طریق آندوسکوپی یا جراحی در نظر گرفته میشود.
علائم تومورهای خوشخیم معده چه هستند؟
یکی از دلایلی که این تومورها اغلب به صورت اتفاقی کشف میشوند این است که بیشتر آنها هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، تومورهای بزرگتر (معمولاً بزرگتر از ۲ سانتیمتر) یا تومورهایی که در محل‌های حساس (مانند ورودی یا خروجی معده) قرار دارند، میتوانند علائم زیر را ایجاد کنند:
- درد یا ناراحتی در ناحیه بالای شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس سیری زودرس (با خوردن مقدار کمی غذا سیر شدن)
- خونریزی: که می‌تواند خود را به صورت استفراغ خونی یا مدفوع سیاه و قیریرنگ (ملنا) نشان دهد.
- کمخونی فقر آهن: به دلیل خونریزی آهسته و مزمن از سطح تومور که منجر به خستگی، ضعف و رنگ‌پریدگی میشود.
همچنین یکی از علائم هشدار دهنده تلخی دهان و سرطان معده است. اگر دچار این علامت شدید بدون اینکه رفلاکسی را تجربه کنید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
روش تشخیص قطعی سرطان معده خوش خیم
استاندارد طلایی برای تشخیص تومورها و پولیپهای معده، آندوسکوپی فوقانی (Upper Endoscopy) است. در این روش، پزشک با یک لوله نازک و مجهز به دوربین، داخل معده را به طور کامل مشاهده میکند.
در حین آندوسکوپی، پزشک می‌تواند:
۱-مشاهده دقیق: اندازه، شکل، تعداد و محل دقیق تومور را ارزیابی کند.
۲-نمونهبرداری (بیوپسی): تکه بسیار کوچکی از بافت تومور را بردارد. این نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده میشود تا نوع دقیق سلولها (مثلاً هایپرپلاستیک، آدنوم و…) مشخص شده و خوشخیم یا بدخیم بودن آن به طور قطعی تأیید شود.
نتیجه‌گیری
اگرچه مشاهده هر نوع توده‌ای در معده می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما مهم است بدانیم که اکثر پولیپها و تومورهای معده خوشخیم هستند. عبارت “سرطان خوشخیم” از نظر علمی صحیح نیست، اما درک تفاوت بین تومورهای خوشخیم و بدخیم حیاتی است. تشخیص قطعی تنها با آندوسکوپی و بیوپسی امکان‌پذیر است. با تشخیص صحیح نوع تومور، می‌توان درمان مناسب را انتخاب کرد که از نظارت ساده تا برداشتن کامل ضایعه در حین آندوسکوپی متغیر است و در نهایت، جای نگرانی جدی برای آینده بیمار باقی نمی‌گذارد.
