هنگامی که فردی دچار خونریزی یا درد در ناحیه مقعدی می‌شود، نگرانی از ابتلا به بیماریهای جدی، به‌خصوص سرطان روده، امری طبیعی است. در اغلب موارد، این علائم ناشی از بیماریهای شایع و خوش‌خیمی مانند شقاق مقعدی یا هموروئید هستند. اما برای رهایی از این استرس، درک دقیق تفاوت شقاق و سرطان روده امری ضروری است. به همین علت در این مقاله سعی کرده ایم تفاوت شقاق و سرطان روده را به زبان ساده برای شما توضیح بدهیم.
تفاوت شقاق و سرطان روده در یک نگاه
ویژگی | شقاق مقعدی | سرطان روده بزرگ |
ماهیت درد | بسیار شدید، تیز و سوزاننده هنگام و بعد از دفع. | در مراحل اولیه بدون درد یا به صورت گرفتگی مبهم شکم. |
کیفیت خون | قرمز روشن، روی مدفوع یا دستمال. | قرمز تیره، سیاه، یا مخلوط با مدفوع (خونریزی مخفی). |
تغییر عادات روده | معمولاً خیر؛ مگر در اثر یبوست اولیه. | تغییر مداوم در شکل، قطر و دفعات مدفوع (هشدار اصلی). |
کاهش وزن | معمولاً خیر. | بله، کاهش وزن بدون دلیل شایع است. |
منشأ مشکل | پارگی کوچک در کانال مقعد (سطحی). | رشد توده (تومور) در داخل روده (عمقی). |
مدت زمان خونریزی | متناوب، وابسته به سختی مدفوع و معمولاً موقت. | مداوم و در طولانی مدت، حتی بدون درد. |
نکته مهم: اگرچه علائم می‌توانند همپوشانی داشته باشند، دو فاکتور اصلی بیشترین کمک را به تشخیص می‌دهند: درد و تغییرات روده. در شقاق، درد ناشی از انقباض عضلات اسفنکتر مقعدی پس از اجابت مزاج است. این درد، پاسخی مستقیم به پارگی است و موضعی است. اما در سرطان روده، درد در صورت وجود، اغلب ناشی از انسداد یا فشار تومور است و نه پارگی موضعی؛ بنابراین، شدت و ماهیت متفاوتی دارد.
نکته دوم خونریزی شقاق یا سرطان: رنگ و محل خون است:
- خون روشن (شقاق): خون تازه و قرمز روشن نشان می‌دهد که منشأ خونریزی نزدیک به دهانه مقعد است. این ویژگی مشخصه شقاق یا هموروئید است.
- خون تیره (سرطان): اگر خونریزی از نقاط بالاتر روده بزرگ باشد، خون در طول مسیر خود، زمان بیشتری برای هضم شدن پیدا می‌کند و به رنگ تیره یا سیاه در می‌آید. این علامت، در کنار خونریزی مخفی که تنها با آزمایش مدفوع قابل مشاهده است، نشانه‌ای از منشأ عمقی‌تر و جدی‌تر است.
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی (Anal Fissure) به معنای یک پارگی کوچک یا زخم در پوشش نازک کانال مقعدی است. این وضعیت یکی از شایع‌ترین علل درد و خونریزی در ناحیه مقعد است و ماهیتی کاملاً خوش‌خیم دارد.
علائم شقاق مقعدی
شقاق دو علامت بسیار شاخص دارد که آن را از سایر بیماری‌ها متمایز می‌کند:
- درد شدید و تیز: شقاق معمولاً باعث درد شدید و سوزاننده هنگام اجابت مزاج می‌شود. این درد گاهی اوقات تا ساعت‌ها پس از اتمام دفع نیز ادامه می‌یابد. ماهیت درد، "بُرنده" و "تیر کشنده" است و به قدری ناگهانی و شدید است که فرد را از اجابت مزاج می‌ترساند.
- خونریزی روشن: خونریزی ناشی از شقاق معمولاً کم و به صورت خون روشن و قرمز است که سطح مدفوع یا دستمال توالت را لکه‌دار می‌کند. این خون روشن نشانه سطحی بودن منشأ خونریزی (پارگی پوست) است.
علت شقاق چیست؟
علت اصلی شقاق، فشار بیش از حد به ناحیه مقعد است که اغلب در اثر موارد زیر رخ می‌دهد:
- یبوست مزمن و دفع مدفوع سفت و بزرگ.
- اسهال شدید و طولانی مدت.
- زایمان یا وارد شدن فشار زیاد.
سرطان روده چیست؟
سرطان روده بزرگ (کولورکتال) بیماری‌ای است که در آن سلول‌های غیرطبیعی شروع به رشد در پوشش داخلی روده بزرگ یا راست روده می‌کنند. این بیماری معمولاً به صورت پولیپ‌های کوچک آغاز شده و به آرامی رشد می‌کند.
علائم هشدار دهنده سرطان روده
در مراحل اولیه، سرطان روده ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد به همین دلیل غربالگری و مراجعه به دکتر سرطان حیاتی ، اما در صورت بروز علائم، آن‌ها معمولاً متفاوت از شقاق هستند:
- تغییر در عادات روده: این مهم‌ترین علامت هشدار است. شامل تغییر مداوم در دفعات (یبوست یا اسهال ناگهانی و طولانی)، یا تغییر در قطر مدفوع (مدفوع نازک‌تر از حد معمول).
- خونریزی تیره و نامرئی: خونریزی شقاق یا سرطان از نظر کیفیت متفاوت است. خونریزی در سرطان روده (بسته به محل تومور) اغلب تیره، مخلوط با مدفوع یا به صورت لخته است. این خون ممکن است گاهی با چشم دیده نشود و منجر به کم‌خونی (آنمی) شود.
- درد مقعدی و سرطان روده: درد مقعدی در سرطان روده معمولاً در مراحل اولیه وجود ندارد یا به صورت دردهای مبهم، گرفتگی یا فشار در شکم حس می‌شود. اگر تومور در نزدیکی مقعد باشد، ممکن است درد وجود داشته باشد، اما ماهیت آن از درد تیز شقاق کاملاً متفاوت است.
- علائم سیستمی: کاهش وزن بدون دلیل، خستگی مزمن و کم‌خونی.
آیا شقاق میتواند به سرطان تبدیل شود؟
یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های عمومی این است که آیا شقاق تبدیل به سرطان می شود؟ پاسخ صریح و قاطع این است: خیر.شقاق مقعدی و سرطان روده دو بیماری کاملاً مجزا با دلایل، مکانیسم‌ها و مسیرهای درمانی متفاوت هستند. شقاق یک پارگی مکانیکی است، در حالی که سرطان یک اختلال در رشد سلولها است.
با این حال، یک استثنا وجود دارد: شقاق مزمن یا شقاق‌های غیرمعمول که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهند، باید با دقت بررسی شوند. در موارد بسیار نادر، زخم‌هایی که شبیه شقاق هستند اما ناشی از بیماریهای التهابی (مانند بیماری کرون) یا در مراحل اولیه یک تومور سرطانی در ناحیه مقعدی هستند، ممکن است نیاز به بیوپسی برای رد کردن احتمال سرطان داشته باشند.
اقدامات ضروری
به دلیل همپوشانی علائم و خطر جدی سرطان روده، خودتشخیصی به شدت توصیه نمی‌شود. اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، باید فوراً به پزشک (فوق تخصص گوارش یا جراح عمومی) مراجعه کنید:
- خونریزی مقعدی که با درد شدید همراه نیست.
- تغییر عادات روده که بیش از چند هفته طول کشیده باشد.
- کاهش وزن بی‌دلیل، یا خستگی ناشی از کم‌خونی.
در نهایت تنها راه مطمئن برای تشخیص شقاق و سرطان روده، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، کولونوسکوپی است. کولونوسکوپی نه تنها هرگونه تومور احتمالی را مشخص می‌کند، بلکه میتواند پولیپ‌های پیش‌سرطانی را نیز بردارد و عملاً از بروز سرطان جلوگیری کند.
